लेखातील मुद्दे:
- ई-श्रम कार्ड म्हणजे काय?
- कोण अर्ज करू शकतो?
- आवश्यक कागदपत्रे
- ई-श्रम कार्डचे फायदे
- 2025 मध्ये अर्ज कसा करावा?
- ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया
- CSC केंद्रामार्फत अर्ज
- मोबाईल अ‍ॅप द्वारे अर्ज
- कार्डची स्थिती तपासण्याची प्रक्रिया
- विमा योजनांचे फायदे
- वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
- निष्कर्ष
1. ई-श्रम कार्ड म्हणजे काय?
ई-श्रम कार्ड हे भारत सरकारच्या श्रम व रोजगार मंत्रालयाचे एक महत्त्वाचे पाऊल आहे, ज्याचा उद्देश म्हणजे असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या कामगारांची माहिती एकत्र करून राष्ट्रीय डेटाबेस तयार करणे.
या कार्डच्या माध्यमातून कामगारांना एक युनिक अकाउंट नंबर (UAN) दिला जातो, ज्याच्या आधारे त्यांना सरकारी योजनांचा लाभ, विमा संरक्षण आणि भविष्यातील सामाजिक सुरक्षा दिली जाते.
2. कोण अर्ज करू शकतो?
पात्रतेचे निकष खालीलप्रमाणे आहेत:
- वय: 16 ते 59 वर्षे
- जे असंघटित क्षेत्रात काम करतात – जसे की:
- फेरीवाले
- बांधकाम मजूर
- शेती मजूर
- घरकाम करणारे
- ड्रायव्हर, कुली, धोबी, सुतार, इ.
- जे EPFO/ESIC/आयकरदाता नाहीत
- आधार कार्ड असणे आवश्यक
3. आवश्यक कागदपत्रे
ई-श्रम कार्डसाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रांची गरज भासते:
✔️ आधार कार्ड
✔️ आधारशी लिंक केलेला मोबाइल नंबर
✔️ बँक खात्याची माहिती (खाते क्रमांक, IFSC कोड)
✔️ पत्ता व व्यवसायाची माहिती
4. ई-श्रम कार्डचे फायदे
ई-श्रम कार्ड बनवल्यानंतर अनेक फायदे मिळतात:
- ₹2 लाख पर्यंत अपघाती विमा कवच (PMSBY)
- सरकारी योजनांचा थेट लाभ (DBT द्वारे)
- बेरोजगारी काळात सहाय्य
- कौशल्य प्रशिक्षण व रोजगाराच्या संधी
- भविष्यातील पेन्शन योजना
- ओळखपत्रासारखे काम करणारे कार्ड
5. 2025 मध्ये अर्ज कसा करावा?
अर्ज करण्याचे 3 प्रमुख मार्ग आहेत:
- स्वतः ऑनलाइन अर्ज करणे (Self-registration)
- CSC केंद्रामार्फत अर्ज
- मोबाईल अ‍ॅप द्वारे अर्ज
6. ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया – टप्प्याटप्प्याने
टप्पा 1: अधिकृत वेबसाइटवर जा
टप्पा 2: “Self Registration” वर क्लिक करा
टप्पा 3: आधारशी लिंक केलेला मोबाइल नंबर प्रविष्ट करा
→ OTP येईल → तो टाका
टप्पा 4: आधार प्रमाणे तुमची माहिती भरा
→ नाव, जन्मतारीख, पत्ता आपोआप येईल
टप्पा 5: तुमचा व्यवसाय, उत्पन्न, शिक्षण, कौशल्य भरा
टप्पा 6: बँक खात्याची माहिती भरा
→ खाते क्रमांक व IFSC कोड
टप्पा 7: फॉर्म सबमिट करा
→ ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करा (PDF स्वरूपात)
7. CSC केंद्रामार्फत अर्ज
जर तुमच्याकडे स्मार्टफोन किंवा इंटरनेट उपलब्ध नसेल, तर जवळच्या CSC (Common Service Centre) वर जाऊन तिथे अर्ज करता येतो.
CSC मध्ये नेण्यासाठी लागणारी कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- मोबाइल नंबर
- बँक खाते माहिती
CSC ऑपरेटर तुमचा फॉर्म भरून देईल आणि कार्ड प्रिंट करून देईल.
📌 ही सेवा मोफत आहे – कोणतेही शुल्क लागणार नाही.
8. मोबाईल अ‍ॅप द्वारे अर्ज
- Play Store वर जाऊन “eShram Card” अ‍ॅप डाउनलोड करा
- Self-registration पर्याय निवडा
- आधारशी लिंक केलेल्या नंबरवर OTP
- फॉर्म भरा
- कार्ड डाउनलोड करा
9. कार्डची स्थिती तपासण्याची प्रक्रिया
- वेबसाईटवर जा → https://eshram.gov.in
- “Already Registered” वर क्लिक करा
- मोबाइल नंबर व OTP ने लॉगिन करा
- तुमचे कार्ड डाउनलोड करा किंवा स्थिती पाहा
10. विमा योजनेचे फायदे (PMSBY अंतर्गत)
| अपघात प्रकार | विमा रक्कम |
|---|---|
| मृत्यू/पूर्ण अपंगत्व | ₹2,00,000 |
| अंशतः अपंगत्व | ₹1,00,000 |
✅ हे विमा संरक्षण आपोआप लागू होते. वेगळी नोंदणी करण्याची गरज नाही.
11. वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
Q1: ई-श्रम कार्ड काढण्याची फी लागते का?
→ नाही. हे पूर्णतः मोफत आहे.
Q2: आधार कार्ड अनिवार्य आहे का?
→ होय. त्याशिवाय नोंदणी शक्य नाही.
Q3: ई-श्रम कार्ड किती वेळेत मिळते?
→ ऑनलाईन अर्ज केल्यानंतर लगेच डाउनलोड करता येते.
Q4: माहिती नंतर अपडेट करता येते का?
→ होय. तुमचे खाते OTP ने लॉगिन करून अपडेट करता येते.
Q5: कार्डचा उपयोग काय आहे?
→ सरकारी योजना, विमा, पेन्शन, बेरोजगारी सहाय्य, इत्यादी.
12. निष्कर्ष
ई-श्रम कार्ड 2025 मध्ये मिळवणे असंघटित क्षेत्रातील प्रत्येक कामगारासाठी अत्यंत गरजेचे आहे. हे केवळ एक कार्ड नसून, तुमच्या सामाजिक सुरक्षेचे कवच आहे.
✅ सरकारकडून अनेक योजनांचा लाभ
✅ विमा कवच आणि भविष्य निर्वाह योजनेची तयारी
✅ ओळख आणि हक्कांची हमी
👉 आजच eShram.gov.in वर जाऊन कार्ड मिळवा
👉 मोफत आहे – कुठलाही खर्च नाही!